Talk:Banatsko Veliko Selo

From Wikipedia, the free encyclopedia

	Serbia Portal Banatsko Veliko Selo is part of the WikiProject Serbia, an attempt to build a comprehensive guide to Serbia on Wikipedia. If you would like to participate, you can edit this article, or visit the project page, where you can join the project and/or contribute to the discussion. If you are new to editing Wikipedia visit the welcome page so as to become familier with the guidelines. If you would like to participate, please join the project and help with our open tasks.
Stub	This article has been rated as stub-Class on the Project's quality scale. (If you rated the article please give a short summary at comments to explain the ratings and/or to identify the strengths and weaknesses.)
???	This article has not yet received a rating on the importance scale.

[edit] Text from Banatsko veliko selo

I am moving this text that appeared at that page here. It seems to be in Serbian. There may be information here that might be profitably added here, by someone who understands the language. Smerdis of Tlön 18:08, 13 July 2006 (UTC)

[edit] UKRATKO O BANATSKOM VELIKOM SELU

BANATSKO VELIKO SELO Nalazi se u istočnom delu kikindske opštine, na prostoru između Kikinde na zapadu i jugoslovensko-rumunske granice prema istoku. Posle odlaska Turaka ovi krajevi su opustošeni i naseobina u današnjem smislu nije bilo. Prema '" patentu" carice Marije Terezije od 25.11.1763. godine pravo naseljavanja u ovim krajevima imaju samo katolici. Godine 1770/71. doseljavaju se Francuzi iz francuske pokrajine Lotaringije i Nemci iz jugozapadne Nemačke.

Osnovali su tri sela koji se u navedenom izvoru pojavljuju kao: Seul Tour, Charleville i Saint Hubert (Hess, Heimatbuch,22-23). Tokom XVIII veka ove naseobine su promenile nekoliko vlasnika. Francuzi su se vremenom asimllovali u Nemce. Posle II sv. rata Nemci su deportovani u Nemačku, a u ova mesta su doseljene porodice iz Bosne. Od tri nemačka sela formirano je jedno selo pod nazivom Veliko Selo, da bi se 1948. godine preimenovalo u Banatsko Veliko Selo da bi se naziv u većoj meri individualizovao. Nazivi nemačkih sela zadržani su kao nazivi današnjih rejona. Prema popisu iz 1991. godine u B.V.Selu je živelo 3134 stanovnika od čega su većina Srbi.

HUBERT

Nalazi se južno od II rejona Soltura i jugoistočno od III rejona Šarlovina. Naziv potiče od naziva nekadašnjeg nemačkog sela Saint Hubert (Sveti Hubert - katolički svetac). Naziv su dali nemački kolonisti, koji su se doselili u ovaj kraj u XVIII veku po istoimenom zavičajnom mestu, koje se danas nalazi u Belgiji.

U dokumentima se sreću različite forme ovog naziva. Pored već spomenutog nalaze se: Szenthubert, a od 1922. godine Sveti Hubert (Marković, Imenik, 34). Borovszky, Torontal: Szenthubert, 114.

SOLTUR

Nalazi se u severnom delu naselja. Kada su francuski kolonisti došli u ovaj kraj, zatekli su samo jedan toranj, koji je služio kao osmatračnica, a sve ostalo je bilo opustošeno posle najezde Turaka. Oni svom novom mestu daju naziv po torn tornju (franc. Seul Tour, usamljeni toranj).

U dokumentima se sreću različite forme ovog naziva. Pored već spomenutog nalazi se: Soltur, Soltour, Szentborbala, Szolthurn, Seultour (Szeulturn) da bi se 1922. godine usvojio naziv Soltur (Marković, Imenik, 34). Borovszky, Torontal: Seultourn i Szentborbala, 114).

ŠARLOVIN

Nalazi se u severozapadnom delu naselja. Francuski doseljenici u XVIII veku su svom novom mestu dali naziv po istoimenom gradiću Charleville u Francuskoj oblasti Loraine (franc. Charle ville, Šarlov grad).

U dokumentima se sreću i druge forme ovog naziva: Šarlovin, Karolyliget, a 1922. godine se usvaja naziv Šarlevil (Marković, Imenik, 34). Borovszky, Torontal: Charleville i Karolyliget, 60.

GEOGRAFSKI POLOŽAJ I ISTORIJA BANATSKOG VELIKOG SELA I KIKINDSKE OPŠTINE

Položaj i prirodne odlike Kikindske opštine

Opština Kikinda nalazi se u severnom delu jugoslovenskog Banata, grad Kikinda je udaljen od jugoslovensko-rumunske granice 9 km od graničnog prelaza kod Nakova. Kikinda je najveće gradsko naselje ovog dela Banata i predstavlja ne samo opštinski centar već i centar severnog Banata. U okviru Vojvodine ona zauzima periferijski položaj. Zahvaljujući dobro razvijenoj saobraćajnoj mreži opština je dosta dobro povezana sa svim ostalim delovima Banata i Vojvodine. Kikinda je nastala na mestu preko koga su još tokom srednjeg veka vodili važni kopneni putevi. Od Kikinde se razilaze putevi, zrakasto, u pravcu Segedina, Čanada, Arada, Temišvara, Zrenjanina itd. Položaj Kikinde došao je do izražaja kada je u drugoj polovini XIX i početkom XX veka Kikinda dobila nekoliko železničkih pruga.

Rečica Galacka, koja protiče središnjim delom opštinske teritorije, a i kroz samu Kikindu zbog plitkog korita nije podesna za vodeni saobraćaj. Njeno korito je produbljeno, prokopano i poslužilo je za deo kikindskog kanala. Kanal povezuje tok Zlatice sa sistemom DTD. Na ovaj način Kikinda je dobila i neku vrstu vodenog saobraćaja preko koga je opštinska teritorija uključena u kanalski i rečni saobraćaj Banata i Vojvodine.

Teritorija kikindske opštine ima izgled nepravilnog mnogougaonika. Prosecna sirina zapad-istok je oko 25 km., a duzina sever-jug je oko 35 km. Kikindska opstina se granici sa pet susednih opstina i SR Rumunijom. Na severu i severozapadu je granica sa Cokom, na jugozapadu je granica prema opstini Novi Becej, na jugu je granicna linija sa opstinama Zrenjanin i Zitiste, na jugoistoku je Nova Crnja i na istoku i severoistoku je granica prema SR Rumuniji. Kikindska opstina ima povrsinu 782 km2, na kom prostoru je po popisu 1991. godine zivelo 69.709 stanovnika raznih naroda i narodnosti : 74 % Srba, 19 % Madara, a ostali su pripadnici drugih naroda i narodnosti. U reljefnom pogledu ovaj prostor je najravniji deo Banata. Pripada Pavliskoj-kikindskoj ravni. Po morfografskom kriterijumu osnovni tipovi reljefa su lesna terasa i aluvijalne ravni s depresijama. Po svojim prirodnim odlikama povrsine na lesnoj terasi i one u aluvijalnim ravnima tj. ritovima medu sobom se bitno razlikuju. Te razlike su u vreme naseljavanja Kikinde bile jos vise izrazene. Tako su ritovi predstavljali mocvarne terene, izlozeni cestim poplavama, te su im zato najnizi delovi bili pod vodom.. Nesto vise i oceditije zemljiste na lesnoj terasi je veoma plodno za zemljoradnju. Melioracionim radovima ritovi su pretvoreni u zemljiste pogodno za obradu. Od tipova zemljista zastupljeni su cernozem sa svojim varijatetima, livadska crnica i slatina. U setvenoj strukturi najvece povrsine su pod zitima (kukuruz, psenica, jecam), zatim industrijskim biljkama (suncokret, secerna repa, soja), krmno bilje, povrce, vinogradi i vocnjaci. Od zivotinja se srecu: zecevi, srne, misevi, hrckovi itd. Od ptica su rasprostranjene prepelice, jarebice, fazani, grlice, vrapci itd. Duz kanala DTD i na mirnim vodama postoje povoljni uslovi za ribolov i bogat ulov sarana, stuka, smudeva, deverika i dr. Kikindsko naftno-gasno podrucje je najbogatije u Vojvodini. Istorijski pregled Na osnovu ostataka materijalne kulture moze se pretpostaviti da je teritorija koju danas obuhvata kikindska opstina bila naseljena jos u neolitu. Na podrucju danasnjeg mokrinskog atara ostali su tragovi kultura mladeg kamenog i bronzanog doba. U bakarno doba ljudi su ovde, da bi se spasili od poplava, nasipali teren i podizali hurake, od tri do sest metara visine. One su do danas ostale svedocanstvo toga vremena: Lalina humka, Ladicorbiceva, Madina, Blizanice. Poznati arheolog dr Miodrag Grbic jos pre II sv. rata je taj kompleks svrstao LI posebnu tzv. Mokrinsku kulturu (Grbic, Praistorijsko, 56-57). U Idosu su pronadeni pouzdani tragovi iz starijeg neolita i bronzanog doba. Na potesu Gradiste pronadeni su ostaci nekadasnjeg naselja najverovatnije iz bronzanog doba tzv. "Duricin grad" (Istorijski arhiv Kikinde). Na podrucju danasnjeg nakovackog alara pronadeni su fragmenti bakarno-dobske keramike, karakteristicna za tzv. Bodensku kulurnu grupu, Zatim, pronaden je vrh bronzanog koplja, a cuva se i danas u Narodnom Muzeju u Budimpesti (Sekulic, Hronika, 5). Pod rimskom vlascu Banat je bio od 98. do 268. godine nove ere (Vujic, Vojvodina, 61). U Sajanu su stanovnici prilikom zidanja kuca oko 1806. godine naisli na jako sastavljene, od kamena tesne gradevine temelja, nasli su zlatan i srebrn novac iz doba rimske vladavine (Istorijski arhiv Kikinde). Mokrin nije bio pod rimskom upravom, ali su nadeni mnogi arheoloski nalazi rimskog porekla. Verovatno su dospeli putem trgovackih veza i razmene dobara ili su bili opljackani prilikom upada tadasnjih stanovnika na teritoriju koju su drzali Rimljani (Popov, Mokrin, 12). U doba velike seoba naroda, kroz Banat prolaze germanski Goti i Gepidi, zatim Sloveni, Huni, A van, turanski Bugari i Madari (Popovic, Srbi, 15). Pobedivsi u ratovima protiv Bugara, Madari 896. godine postaju gospodari Banata. Njihova vlast nad ovim krajeviina traje do pada Temisvara u turske ruke 1552. godine (Mileker, Pregled,21). U Sajanu su nadeni grbovi-amblemi iz vremena prvih madarskih kraljeva (Istorijski arhiv Kikinde). Ratovi izmedu Madara i Turaka ostavili su velike posledice u privrednom zivotu i prouzrokovali velika etnicka pomeranja. Privreda je opustosena, a mnoga su naselja unistena. Madarsko stanovnistvo povlaci se ispred Turaka na sever, a na njihovo mesto naseljavaju se Srbi iz Raske. Tako ce Banat, pogotovo nizinski, u kome je, istina, i ranije srpski etnicki elemenat bio prilicno zastupljen, u vreme turske vladavine vecinom biti nastanjen srpskim zivljem (Popovic, Srbi, 15). U toku rata sa Turskom od 1716. do 1718. godine austrijska vojska pod princom Eugenom Savojskim uspeva da konacno potisne Turke iz Banata. Becki dvor ne prikljucuje Banat Ugarskoj, vec celu ovu oblast, izuzev delova koji, su potpali pod Vojnu granicu, direktno potcinjava Dvorskoj carskoj komori (Popovic, Srbi, 70). Grof Klaudije Florimund Mersi, koji je bio na celu drzavne komorske administracije, stvara plan o obnavljanju banatske privrede. Trebalo je pretvoriti zapusteno zemljiste u obradivo, a ekstezivno stocarstvo potisnuti intezivnom zemljoradnjom. Da bi se ovo ostvarilo, pocelo se sa regulacijom reka, prokopavanjem kanala, suzbijanjem pescara i izgradnjom puteva (Gacesa, Kolonizacija 1919, 8-9). Mersijeva uprava inicirace i znacajne etnicke promene. Posto je Banat iz turskog perioda izasao opustosen i slabo nastanjen, da bi se ostvarili Mersijevi privredni planovi, trebalo je ovu oblast ponovo naseliti. Sem privrednih, becki dvor je kolonizacijom hteo i da ostvari i politicke ciljeve: Etnicki sastav treba da bude sto raznovrsniji kako bi narodi jedni druge etnicki i politicki slabili, a privredno i kulturno jacali. Treba da postoji samo jedan politicki nacionalitet. (Jankulov, Pregled, 100). Sistematsko naseljavanje Banata pocinje vec 1722. godine. Becki je dvor odlucio da se u Banat najvise kolonizuju Nemci izvan austrijskih zemalja, koji su bill smatrani za iskusne privrednike i verne podanike (Gacesa, Kolonizacija 1919, 8-9). Pored Nemaca, austrijske vlasti u 18. veku naseljavaju i Italijane, Spance, i Francuze. Medutim, veliki broj ovih doseljenika umire od malarije, a ostaci se utapaju u okolno nemacko stanovnistvo. Sve do ponovne inkorporacije Banata Ugarskoj (1779. godine) gotovo da i nema madarskog zivlja u Banatu. Becki dvor planski sprecava doseljavanje Madara posto ih smatra za nepouzdane podanike i, sem toga, ne zeleci da privredno slabi podrucja pod upravom kraljevine Ugarske (Jankulov, Pregled, 45 i 63). I Slovaci se takode masovnije naseljavaju tek krajem I8.veka. Godine 1779. Banat se ponovo pripaja Ugarskoj i deli na tri zupanije: torontalsku, tamisku i krasovsko-severinsku. Najveci deo Banata koji se danas nalazi u Jugoslaviji potpadao je pod torontalsku zupaniju. Posle ikorporacije Banata Ugarskoj, Komora rasprodaje najveci deo svojih poseda plemicima i bogatim trgovcima koji kupovinom poseda dobijaju i plemicke titule. To ce usloviti dalje etnicke promene: plemstvo na svoje posede naseljava razne etnicke grupe iz tadasnje Ugarske. Dok su u vreme austrijske uprave najvise bili Nemci, sada se vecinom kolonizuju drugi narodi, najvise Madari, Slovaci i Rumuni (Popovic, Srbi, 79). Dvadeseti vek donosi nova sistematska naseljavanja Banata. Posle prvog svetskog rata mnogi veliki posedi u Banatu usli su u fond agrarne reforme. To je vreme kada ce na teritoriju koju danas zauzima opstina Kikinda, na nekadasnjim velikim posedima, nastati nekoliko novih naselja ciji su stanovnici vecinom bili poreklom iz Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske i okolnih vojvodanskih mesta. Nakon drugog svetskog rata u Banatu i u celoj Vojvodini naseljavaju se kolonisti iz raznih krajeva bivse Jugoslavije. U Kikindsku opstinu doseljavaju se kolonisticke porodice iz Bosne i Bosanske Krajine.