User:Codex Sinaiticus/temp

From Wikipedia, the free encyclopedia

1 hangul derivation
2 ዛዛኪኛ

[edit] hangul derivation

It is just barely possible to recognise the earliest forms of these five letters that formed the basis of Hangul, by tracing them graphically to their predecessors all the way to Egypt:

ㄱㄷ ㅂ ㅈㄹ
(ገ ደ በ ጸ ለ)

This also would make the first three and the last of these, distant cousins of Latin alphabet's C, D, B and L, respectively. The fourth represents a letter that dropped out of Greek and never made it to the Latin alphabet.

[edit] ዛዛኪኛ

The regions where Zazaki is spoken in Turkey. (With three main dialect areas)

ዛዛኪኛ (Zazaki, Zazaish) በምስራቅ ቱርክ አገር በዛዛ ሕዝብ የሚናገር ቋንቋ ነው። የቱርክኛ ዘመድ ሳይሆን ከፋርስኛና ከኩርድኛ ጋር በሕንዳዊ-አውሮፓዊ ቋንቋዎች ቤተሠብና በሕንዳዊ-ኢራናዊ ንዑስ-ቤተሠብ ውስጥ ይገኛል። በተለይ የሚመስለው በስሜን ፋርስ አገር የሚገኘው ጊላኪኛ ነው። , along the Caspian coast. የተናጋሪዎች ቁጥር ከ1.5 እስከ 2.5 ሚሊዮን እንደሚበዛ ይታመናል።

[edit] ቀበሌኞች

ሦስት ዋንኛ የዛዛኪኛ ቀበሌኞች አሉ:

ስሜን ዛዛኪኛ [1]
ማዕከለኛ ዛዛኪኛ
ደቡብ ዛዛኪኛ [2]

[edit] ሥነ ጽሑፍና ማሠራጫ በዛዛኪኛ

በዛዛኪኛ መጀመርያ የተጻፉት አረፍተ ነገሮች በ1842 ዓ.ም. በቋንቋ ሊቅ ፒተር ለርች የተከመቹ ነበር። ሌላ ሁለት ቁም ነገር ሰነድች አህማደ ሐሲ በ1891 ዓ.ም. እና ኡስማን ኤፌንዲዮ ባብጅ በ1925 ዓ.ም. የጻፉት ሃይማኖታዊ ጽሑፎች (ማውሊድ) በአረብኛ ፊደል ቀረቡ።

ዛዛኪኛ በላቲን አልፋቤት መጻፍ የጀመረበት ወቅት በ1970ዎቹ በስዊድን በፈረንሳይና በጀርመን በተበተኑት ተናጋሪዎች በኩል ነበር። ከዚህ ተከትሎ አንዳንድ መጽሔትና መጽሐፍ በቱርክ አገርና በተለይ በኢስታንቡል ይታተም ጀመር። ከዚህ የተነሣ የዛዛ ወጣቶች ለእናት ቋንቋቸው አዲስ ትኩረት ይዘዋል። ከዚህ በላይ ቱርክ በአውሮፓ ኅብረት አባልነት ለማግኘት ስታስብ በሀገሩ በሚገኙ ትንንሽ ቋንቋዎች ላይ የነበሩትን ገደቦች አነሣችላቸው። ስለዚህ አሁን በቱርክ መንግሥት ማሰራጫ ድርጅት ላይ የዛዛኪኛ ቴሌቪዥንና ራዲዮ መደብ በየዓርቡ ተሰጥቷል።

[edit] ቃላት ከሌሎች ልሳናት ጋር ሲነጻጸር

ዛዛኪኛ	ኩርድኛ	ፋርስኛ	ቱርክኛ	እንግሊዝኛ	አማርኛ
አወ awe	አቭ	አብ	su	water	ውሃ
አድር adır	አጊር	አታሽ	od / ateş	fire	እሳት
አማየነ amaene	ሃቲን	አማዳን	gelmek	come	መምጣት
አርደነ ardene	አኒን	አቫርዳን	getirmek	bring	ማምጣት
አሽሚ aşmi	ማንግ	ማህ	ay	moon	ጨረቃ
በርማዪሽ bermayiş	ጊሪን	ገርየ	ağlama	cry	ማልቀስ
ብራ bıra	ቢራ	ባራዳር	kardeş	brother	ወንድም
በርዝ berz	ቢሊንድ	ቦላንድ	üksek	high	ከፍተኛ
በር ber	ደር	ዳር	kapı	door	በር
ጃ ca	ቺህ	ጃ	yer	place	ቦታ
ጀኒየ ceniye	ዢን	ዛን	kadın	woman	ሴት
ጀዊያየነ cewiyaene	ዢያን	ዘንደጊ	yaşam	life	ሕይወት
ቺም çim	ቻቭ	ቸሽም	göz	eye	ዓይን
ደስት dest	ደስት	ዳስት	el	hand	እጅ
ደው dew	ዴ	ደህ	köy	village	መንደር
ኤርድ êrd	ኤርድ	ዛሚን	toprak	earth	ምድር
ኤስቶር estor	አስፕ / አስታር	አስብ / ኤስቲር	at	horse	ፈረስ
ፈክ fek	ደቭ	ዳሃን	ağız	mouth	አፍ
ግርድ / ፒል gırd / pil	ጊር / መዚን	ቦዞርግ	büyük	great	ታላቅ
ጊሽት gişt	አንጎሽት	ኤንጉስት	parmak	finger	ጣት
ሃክ hak	ሄክ	ቶሕም	yumurta	egg	ዕንቁላል
ሄር her	ከር	ሓር	eşek	donkey	አህያ
ሂረ hire	ሴ	ሰ	üç	three	ሦስት
ሆል hol	ባሽ	ሑብ	iyi	good	ጥሩ
ሆማ homa	ሖዳ	ሖዳ	tanrı	god	አምላክ
ሁያየነ huyaene	ከኒን	ሐንደ	gülmek	laugh	መሳቅ
ከርደነ kerdene	kirin	kardan	yapmak	do	ማድረግ
keye	xâne	khaneh	ev	house	ቤት
key	kenge	key	nezaman	when	መቼ
mae	dayik	mādar	anne	mother	እናት
mase	mahi	mahi	balık	fish	ዓሣ
merdene	mirin	mordan	ölmek	die	መሞት
merdım	mer	mard	erkek	man	ሰው
name	nav	nam	ad	name	ስም
nan	nan	nan	ekmek	bread	ዳቦ
pi	bav	pedar	ata / baba	father	vater
qıc	piçuk	kuchak	küçük / ufak	small	klein
rakerdene	vekirin	bâz kardan	açmak	open	öffnen
rınd	rind	ziba	güzel	beautiful	schön
roc	roj	rûz	gün	day	tag
ser	ser	sar	kafa	head	kopf
serre	sal	sâl	sene	year	jahr
şund	êvar	asr	akşam	evening	abend
şewe	şev	shab	gece	night	nacht
şiyaene	çun	raftan	gitmek	go	gehen
tarîk	tarik	tarîk	karanlık	dark	dunkel
ters	tirs	tars	korku	fear	angst
va	ba	bâd	rüzgar	wind	wind
vaş	biheş	alaf	ot	grass	grass
vatene	gotin	goftan	söylemek	say	sagen
verg	gur	gork	kurt / böre	wolf	wolf
vêyşan	birçîtî	gorosnegi	açlık	hunger	hunger
vızêr	dirouz	duh	dün	yesterday	gestern
wae	xwişk	khahar	abla	sister	schwester
wastene	xwestın	xâstan	istemek	want	wollen
wendene	xwandin	xândan	okumak	read	lesen
werdene	xwarin	xordan	yemek	food / eat	essen
weş	xweş	khosh	hoş / latif	fine	fein
win	xwîn	Xūn	kan	blood	blut
wısar	bihar	bahar	bahar	spring	frühling
waşte	nâm-zad	dergisî	sözlü / nişanlı	fiancé	vertraute(r)
xoz	xok	khuk	domuz	pig	schwein
ya / ne	ere / na	âre / na	evet / hayır	yes / no	ja / nein
zıwan	ziman	zabân	dil	language	sprache
zerri	dil	del	yürek	heart	herz

The language differs from most Persian dialects in that it contains archaic strains of Hurrian; it has this in common with the languages Auramani (Hawrami or Gorani) and Bajelani, and these languages are put together in the Zaza-Gorani language group, but also Goran-Zazaistan by those who want emphasize their distinctness from the Kurds.

[edit] የዛዛኪኛ ጥናት

Paul, Ludwig. (1998) "The Position of Zazaki Among West Iranian languages" University of Hamburg,[3].
Lynn Todd, Terry. (1985) "A Grammar of Dimili" University of Michigan,[4].
Gippert, Jost. (1996) "Historical Development of Zazaki" University of Frankfurt University,[5].
Gajewski, Jon. (2003) "Evidentiality in Zazaki" Massachusetts Institute of Technology,[6].
Gajewski, Jon. (2004) "Zazaki Notes" Massachusetts Institute of Technology,[7].
Larson, Richard. and Yamakido, Hiroko. (2006) "Zazaki as Double Case-Marking" Stony Brook University and University of Arizona,[8].
Iremet, Faruk. (1996) "The difference between Zaza, Kurdish and Turkish" Stockholm, Sweden,[9].

[edit] ዋቢ መጻሕፍት

Raymond Gordon, Jr., Editor. Ethnologue: Languages of the World. Fifteenth Edition. SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/: Dimli

Paul, Ladwig. (1998) The Position of Zazaki Among West Iranian languages. (Classification of Zazaki Language.)

Bozdağ, Cem and Üngör, Uğur. Zazas and Zazaki. (Zazaki Literature.)

Blau, Gurani et Zaza in R. Schmitt, ed., Compendium Linguarum Iranicarum, Wiesbaden, 1989, ISBN 3-88226-413-6, pp. 336-40 (About Daylamite origin of Zaza-Guranis)